Eine Zukunft ohne Fabriken schadet dem Wohlstand

> We worden de jongste maanden overspoeld met doemberichten uit de industrie. Steevast volgt dan de vraag of we die industrie nog wel nodig hebben. Waarom mikken we niet gewoon op de uitbouw van onze diensten- en techbedrijven? Maar zo simpel ligt het niet.
‘Er komt een tsunami aan (collectieve) ontslagen op ons af’, was de alarmkreet die de Tijd vorige week optekende uit de wereld van de arbeidsrechtspecialisten. De week ervoor had BASF Antwerpen, een sterkhouder in een van de grootste chemieclusters ter wereld, aangekondigd dat het voor 100 miljoen euro het mes in zijn kosten zet. De staalreus ArcelorMittal stelt dan weer zijn mega-investeringen in Gent uit. Van Hool ging failliet en Audi Brussels gaat dicht. De lijst van sluitingen in het voorbije jaar is lang: Nyobe, Sappi, Recor en McThree, en fabrieken van Ontex, Beaulieu, Balta en Sioen.
In de analyses achteraf luidt de ultieme vraag dan vaak: de industrie, is die echt zo belangrijk voor onze economie? Zijn fabrieken niet stilaan relieken uit een industrieel verleden, waar steeds minder mensen werken, en die bovendien een zware druk leggen op onze beschikbare ruimte en ons leefmilieu? Leggen we ons beter niet neer bij de wetmatigheid van de Oostenrijkse econoom Joseph Schumpeter van begin vorige eeuw? Innovatie, poneerde hij, leidt ertoe dat oude economische activiteit wordt vervangen door nieuwe. Creatieve destructie. Waarom zou onze economie van morgen dus niet exclusief op diensten en technologie kunnen draaien?

> Het gewicht van de industrie in de economie van ons land is de voorbij halve eeuw fors afgenomen. Begin jaren 70 stonden maakbedrijven nog in voor zo’n 30 procent van de toegevoegde waarde in de Belgische economie. Tot 2010 was er geen vuiltje aan de lucht: de industrie bleef licht groeien, alleen deed de diensteneconomie dat nog sneller. In 2010 kwamen de maakbedrijven tot stilstand op een aandeel van zo’n 15 procent in de toegevoegde waarde.
Dat is nu wel anders: de industriële activiteit krimpt, ook in absolute cijfers. Vandaag ligt ze in ons land 6 procent onder het niveau van net voor de coronacrisis, vijf jaar geleden. Daarmee hoort de Belgische industrie bij de hardst geraakte van Europa, en staat ze nog maar voor 12 procent van het Belgische bruto binnenlands product (bbp). Alleen al de chemiesector ziet zijn installaties nu 30 procent minder produceren dan voor de coronacrisis.

> Heel wat economen zijn het erover eens dat we ons zorgen moeten maken over een toekomst zonder fabrieken. Daarbij gaat het niet eens om de typische mantra ‘jobs, jobs, jobs’. ‘Het klinkt cru, maar door de demografie – een omgekeerde bevolkingspiramide – zijn er niet veel meer jobs nodig’, zegt Bart Van Craeynest, de hoofdeconoom van de werkgeversorganisatie Voka. ‘Er zijn zelfs te weinig mensen om ze uit te voeren. De tijden dat je economie kon groeien door meer mensen aan het werk te helpen, zijn voorbij. Daarom is productiviteitsgroei zo belangrijk geworden: meer waarde creëren met minder mensen en minder grondstoffen.’

> Daarin schuilt meteen een eerste reden waarom een goed draaiende industrie er wel degelijk toe doet, ook al staat ze nog maar voor 12 procent van ons bbp. De productiviteit ligt in de industrie de helft hoger dan in andere sectoren. Daar komt bij dat de export, die instaat voor een derde van onze welvaart, voor de helft uit onze industrie voortkomt. En nog belangrijker: de industrie is goed voor 55 procent van alle uitgaven voor onderzoek en ontwikkeling. De innovaties die daaruit voortvloeien, creëren de economische activiteit van morgen.
Dat levert ook het antwoord op de vraag hoe erg we het moeten vinden dat we in Europa, en al helemaal niet in België, niet één bedrijf hebben van het kaliber van Meta, Alphabet, Tesla of Microsoft. Uit een recente studie is gebleken dat de kloof in groei en productiviteitswinst met de VS grotendeels samenvalt met die techbedrijven. ‘Dat is heel spijtig’, zegt Van Craeynest. ‘Maar die techmastodonten met marktkapitalisaties in de duizenden miljarden dollars gaan we in Europa niet meer inhalen. Hoe belangrijk bedrijven als Collibra, Odoo en Lighthouse ook zijn.’